കുഴിച്ചുമൂടിയ ദേശചരിത്രം
ഓർമകളാൽ വീണ്ടെടുക്കുന്ന
ഇൻസ്റ്റലേഷനുകൾ

“Cinema is a time-based art form; installation is a space-based art form. When they meet, they create something truly dynamic – a temporal experience within a spatial environment".
– Bill Viola.

അപിചാത്‌പോംഗ് വീരസേതാകുല്‍ (Apichatpong Weerasethakul) ചലച്ചിത്ര സംവിധായകന്‍ മാത്രമല്ല. നിരവധി ഫീച്ചര്‍, ഹ്രസ്വ സിനിമകള്‍ക്കൊപ്പം ധാരാളം വീഡിയോ സൃഷ്ടികളും പ്രതിഷ്ഠാപനങ്ങളും അദ്ദേഹത്തിന്റെതായിട്ടുണ്ട്. തന്റെ സിനിമകളിലും പ്രതിഷ്ഠാപനങ്ങളിലും വ്യക്തിപരവും സഞ്ചിതവുമായ ഓർമ്മയുടെയും ചരിത്രത്തിന്റെയും പ്രമേയങ്ങള്‍ നിരന്തരം അവതരിപ്പിക്കുന്നു.

പ്രധാന നഗരങ്ങളില്‍ നിന്ന് വളരെ അകലെ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന തായ്‌ലൻഡിന്റെ വടക്കുകിഴക്കൻ പ്രദേശത്തിന് പീഡനത്തിന്റെയും ചെറുത്തുനിൽപ്പിന്റെയും ചരിത്രമുണ്ട്. 965 ഓഗസ്റ്റ് 7ന് ആദ്യമായി യുദ്ധം പൊട്ടിപ്പുറപ്പെട്ടത് അവിടെയാണ്. അതിനുശേഷം 1980-കളുടെ ആരംഭം വരെ, സൈന്യം ഗ്രാമത്തിൽ താവളമടിച്ചു. മർദിക്കപ്പെടുകയോ കൊല്ലപ്പെടുകയോ ചെയ്തതിനാൽ പുരുഷന്മാർ കാട്ടിലേക്ക് ഒളിച്ചു. ഒറ്റയ്ക്കായ സ്ത്രീകളെ പട്ടാളക്കാര്‍ ബലാത്സംഗം ചെയ്തു.

പോകുന്ന സ്ഥലത്തൊക്കെ അവിടത്തെ ചരിത്രം ഒരു പുരാവസ്തു ഗവേഷകനെ പോലെ ഖനനം ചെയ്യുന്നു അദ്ദേഹം. തായ്‌ലൻഡിന് പുറത്തുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആദ്യ സിനിമയായ ‘മെമ്മോറിയ’യ്ക്കായി, കൊളംബിയയുടെ ചരിത്രത്തെയും ഓർമ്മകളെയും കുറിച്ച് അദ്ദേഹം ഗവേഷണം നടത്തി. ഒരു മറുനാട്ടുകാരൻ എന്ന നിലയിൽ അതിന്റെ രാഷ്ട്രീയത്തെ ശ്രദ്ധാപൂർവ്വം പഠിച്ചു.

വ്യക്തിപരവും കൂട്ടായതുമായ ഓർമ്മകൾ, സ്വപ്നങ്ങൾ, നാടോടിക്കഥകൾ, സാമൂഹിക- രാഷ്ട്രീയ യാഥാർത്ഥ്യങ്ങൾ എന്നിവയ്ക്കിടയിലുള്ള അതിർവരമ്പുകൾ മങ്ങുന്നു. തായ്‌ലൻഡിന്റെ അക്രമാസക്തമായ ഭൂതകാലത്തിന്റെ, പ്രത്യേകിച്ച് നബുവ പോലുള്ള ഗ്രാമപ്രദേശങ്ങളിലെ സൈന്യത്തിന്റെ ക്രൂരമായ ആക്രമണങ്ങളുടെ, കുഴിച്ചുമൂടപ്പെട്ട, പലപ്പോഴും ഔദ്യോഗിക രേഖകളിൽ മറയ്ക്കപ്പെട്ട ചരിത്രത്തെയും അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ട ഓർമ്മകളെയും വീരസതാകുൽ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നു.

മറ്റൊരു രീതിയില്‍, അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രതിഷ്ഠാപനങ്ങള്‍ സിനിമകളുടെ തുടര്‍ച്ചയും, സിനിമകള്‍ പ്രതിഷ്ഠാപനങ്ങളുടെ തുടര്‍ച്ചയും ആണ്, അതായത്, സിനിമയ്ക്കും ഗാലറി ആര്‍ട്ടിനും ഇടയിലുള്ള പരമ്പരാഗത അതിർവരമ്പുകളെ അദ്ദേഹം ഇല്ലാതാക്കുകയും അനന്യവും പരസ്പരബന്ധിതവുമായ രചനകള്‍ സൃഷ്ടിക്കുകായും ചെയ്യുന്നു. അവിടെ സിനിമകൾ പലപ്പോഴും ഉത്ഭവിക്കുന്നത് അല്ലെങ്കിൽ സിനിമകള്‍ക്ക് പ്രചോദനം നൽകുന്നത് ഇൻസ്റ്റലേഷനുകളാണ്, അതുപോലെ ഇൻസ്റ്റലേഷനുകൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സിനിമകള്‍ക്ക് പ്രചോദനമാവുകയും ചെയ്യുന്നു. തായ്‌ലൻഡിന്റെ ഓർമ്മ, ചരിത്രം, സ്വപ്നങ്ങൾ, ആത്മീയത, ഭൂപ്രകൃതി എന്നീ വിഷയങ്ങള്‍ പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യുന്നതിനുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ സമീപനത്തിന്റെ മുഖമുദ്രയാണ് ഈ പരസ്പര ബന്ധം. ഇതിലൂടെ കാഴ്ചക്കാരെ കൂടുതൽ നേരിട്ടുള്ളതും സംവേദനാത്മകവുമായ രീതിയിൽ ഈ വിഷയങ്ങളുമായി ഇടപഴകാൻ ക്ഷണിക്കുന്ന ആമഗ്നമാവുന്ന അന്തരീക്ഷം സൃഷ്ടിക്കുന്നു.

‘പ്രിമിറ്റീവ് ‘ (Primitive) ഒരു മൾട്ടി-ചാനൽ വീഡിയോ ഇൻസ്റ്റലേഷനും ‘എ ലെറ്റര്‍ ടു അങ്കിൾ ബൂൺമീ’, ‘ഫാന്റംസ് ഓഫ് നബുവ’ എന്നീ ചെറു സിനിമകളും, ഫോട്ടോഗ്രാഫുകളും ഒരു പുസ്തകവും ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്നതാണ്. ഏഴു വ്യത്യസ്ത വീഡിയോ സീക്വന്‍സുകള്‍ വെവ്വേറെ സ്ക്രീനുകളില്‍ പ്രദര്‍ശിപ്പിക്കുന്നു. ഈ സ്‌ക്രീനുകൾ വ്യത്യസ്ത വലുപ്പത്തിലുള്ളതും സ്ഥലത്തിന് ചുറ്റും വ്യത്യസ്ത രീതികളിൽ സ്ഥാപിച്ചിരിക്കുന്നതുമാകാം - ചിലത് വലുതും മറ്റുള്ളവ ചെറുതും, ചിലപ്പോള്‍ വ്യത്യസ്ത ചുവരുകളില്‍ സ്ഥാപിച്ചതോ അല്ലെങ്കിൽ സ്വതന്ത്രമായി നിൽക്കുന്നതോ ആകാം. ഇതിനാല്‍ കാണികള്‍ക്ക് വ്യത്യസ്ത സ്‌ക്രീനുകൾക്കിടയിൽ നീങ്ങാനും എന്തിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കണമെന്ന് തിരഞ്ഞെടുക്കാനും ഓരോ ഘടകത്തിനും എത്ര സമയം ചെലവഴിക്കണമെന്ന് തീരുമാനിക്കാനും കഴിയും.

വ്യത്യസ്തമായ ശകലങ്ങളിൽ നിന്ന് കാഴ്ചക്കാരുടെതായ ബന്ധങ്ങളും വ്യാഖ്യാനങ്ങളും നിർമ്മിക്കുക എന്നതാണ് ഉദ്ദേശ്യം. ഒരു പ്രത്യേക സ്ഥലവുമായും അതിന്റെ ചരിത്രവുമായും ആഴത്തിലുള്ള വ്യക്തിപരവും പലപ്പോഴും വേട്ടയാടുന്നതുമായ ഒരു കൂടിക്കാഴ്ചയ്ക്ക് ഇത് അനുവദിക്കുന്നു. ഏഴ് സീക്വൻസുകള്‍ ഒരൊറ്റ രേഖീയ കഥയെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നില്ല. പകരം, അവ ജീവിതത്തിന്റെയും സ്വപ്നങ്ങളുടെയും നബുവ ഗ്രാമത്തിൽ നിന്നുള്ള ചരിത്രപരമായ പ്രതിധ്വനികളുടെയുമെല്ലാം ശകലങ്ങൾ അവതരിപ്പിക്കുന്നു.

പ്രദർശന സ്ഥലം ഇരുട്ടിലാണ്, പ്രൊജക്ഷനുകളിൽ നിന്നുള്ള പ്രകാശം ആധിപത്യം സ്ഥാപിക്കുന്നു. ഇത് ചലിക്കുന്ന ചിത്രങ്ങളിലേക്ക് കാഴ്ചക്കാരുടെ ശ്രദ്ധ ആകർഷിക്കുന്നു. ഇതിലൂടെ ധ്യാനാത്മകവും ആമഗ്നമാവുന്നതുമായ അന്തരീക്ഷം സൃഷ്ടിക്കപ്പെടുന്നു.

ഓരോ സ്‌ക്രീനിനും, ചിലപ്പോൾ സ്‌ക്രീനുകളുടെ കൂട്ടങ്ങള്‍ക്കും അതിന്റേതായ ശബ്‌ദം ഉണ്ടായിരിക്കും. ഇത് പാളികളായും ചിലപ്പോൾ ഓവർലാപ്പുചെയ്യുന്നതുമായ സൌണ്ട്സ്കേപ്പ് സൃഷ്ടിക്കുന്നു. സ്വാഭാവിക ശബ്‌ദങ്ങൾ, സംഭാഷണങ്ങൾ, സംഗീതം അല്ലെങ്കിൽ അമൂർത്ത ശബ്‌ദങ്ങൾ എന്നിവ കേൾക്കാൻ കഴിയും. വിശ്രമിക്കാനും സമയം ചെലവഴിക്കാനും കാണികളെ അനുവദിക്കുന്ന ലളിതമായ ബെഞ്ചുകളും മറ്റും ഉണ്ട്, പക്ഷേ സിനിമാ തിയേറ്ററിലെ പോലെ സ്ഥിരമായ ഇരിപ്പിട ക്രമീകരണം ഇവിടെയില്ല.

ഇതിലൂടെ അദ്ദേഹം നബുവ പോലുള്ള ഗ്രാമങ്ങളിലെ സൈനിക അടിച്ചമർത്തലിന്റെ ഓർമ്മകളിലേക്ക് ആഴ്ന്നിറങ്ങുന്നു. ഈ ആഘാതകരമായ ഓർമ്മകൾ വീണ്ടും കാണാനും പുനർസങ്കൽപ്പിക്കാനും കഴിയുന്ന ഒരു ഇടം സൃഷ്ടിക്കാൻ അദ്ദേഹം പ്രാദേശിക യുവാക്കളുമായി, ദുരിതമനുഭവിച്ചവരുടെ പിൻഗാമികളുമായി സഹകരിക്കുന്നു. ഇപ്രകാരം തടിയില്‍ നിര്‍മ്മിച്ച ഒരു ബഹിരാകാശ കപ്പൽ ആയിരുന്നു ഇൻസ്റ്റാലേഷന്റെ കേന്ദ്ര ഘടകം. സ്‌ക്രീനിൽ മാത്രമല്ല, ഗാലറി സ്‌പെയ്‌സിൽ തന്നെ ഇതിന്റെ ഒരു ഭൗതിക പ്രതിനിധാനം ഉണ്ടായിരിക്കും. ഈ ഘടന വീഡിയോകളിൽ ആവർത്തിച്ചുള്ള ഒരു മോട്ടിഫായും, രക്ഷപ്പെടലിന്റെയും, സ്വപ്നത്തിന്റെയും, ഭൂതകാലത്തിലേക്കും ഭാവിയിലേക്കുമുള്ള ഒരു പാലമായി പ്രവർത്തിക്കുന്നു, ഓർമ്മകൾക്ക് അവയുടെ ഭൗതികവും ചരിത്രപരവുമായ പരിധികൾക്കപ്പുറത്തേക്ക് സഞ്ചരിക്കാനുള്ള ഒരു പാത്രമായും പ്രവർത്തിക്കുന്നു. ഈ പേടകം പിന്നീട് ‘അങ്കിൾ ബൂൺമി’ എന്ന സിനിമയില്‍ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു.

സാമൂഹികമോ, സാംസ്കാരികമോ അല്ലെങ്കിൽ രാഷ്ട്രീയ സന്ദർഭങ്ങളെ കേന്ദ്രീകരിച്ചുള്ളതോ ആയ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ചില മുൻ കൃതികളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി ‘A Conversation with the Sun’ അപിച്ചാത്പോംഗിന്റെ വ്യക്തിപരമായ ആത്മപരിശോധനകളിലേക്കും അദ്ദേഹത്തിന്റെ സ്വന്തം ഓർമ്മകളുടെ ഭണ്ഡാരത്തിലേക്കും ആഴ്ന്നിറങ്ങുന്നു. ഇവിടെ സൂര്യൻ ഒരു ബഹുമുഖ രൂപകമാണ്. അത് ജീവന്റെ ഉറവിടത്തെയും പ്രകൃതിയുടെ പ്രകാശശക്തിയെയും പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു. എന്നാല്‍, അപിചാത്‌പോംഗിനെ സംബന്ധിച്ച് പ്രൊജക്റ്ററില്‍ നിന്നുള്ള പ്രകാശം സ്ക്രീനില്‍ ഓര്‍മ്മകളെ ഉണര്‍ത്തുന്നു.

തിരക്കേറിയ പുറംലോകത്തിൽ നിന്ന് സ്വപ്നതുല്യവുമായ ഒരു ഇടത്തേക്ക് മാറുന്നതിന് സൗകര്യമൊരുക്കുന്ന രീതിയിലാണ് പ്രവേശന ക്രമം രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. നീണ്ടതും മങ്ങിയതുമായ ഒരു ഇടനാഴിയിലൂടെ യാത്രചെയ്ത് വേണം പ്രധാന വേദിയില്‍ എത്താന്‍. ഇതിലൂടെ ബാഹ്യലോകത്തില്‍ നിന്ന് കാണികളെ വേർപെടുത്തി ആമഗ്നമാവുന്ന അനുഭവത്തിനായി തയ്യാറാക്കുന്നു. പ്രധാന വേദി ഒരു വലിയ, ഇരുണ്ട മുറിയോ ഗാലറിയുടെ ഇടമോ ആയിരിക്കും. ഈ സ്ഥലത്തിന്റെ മധ്യഭാഗത്താണ് വലുതും ചലിക്കുന്നതുമായ വെളുത്ത തുണികൊണ്ടുള്ള സ്‌ക്രീൻ. ഇത് പലപ്പോഴും താളാത്മകമായി ചലിക്കുകയും, ഉയരുകയും താഴുകയും, അല്ലെങ്കിൽ തരംഗരൂപത്തിൽ ‘ജീവനുള്ള, ശ്വസിക്കുന്ന ജീവി’യായി മാറുന്നു. ഈ ചലനം സ്‌ക്രീനിനെ കലാസൃഷ്ടിയിൽ സജീവ പങ്കാളിയാക്കുന്നു, ദൃശ്യ ഭൂപ്രകൃതിയെ നിരന്തരം മാറ്റുന്നു. വർഷങ്ങളായി ചിത്രീകരിച്ച വ്യക്തിഗത ദൃശ്യങ്ങളില്‍ നിന്ന് ക്രമരഹിതമായി തിരഞ്ഞെടുത്ത ഭാഗങ്ങൾ ചലിക്കുന്ന തുണിയില്‍ പ്രദർശിപ്പിക്കുന്നു. ഇത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സ്വകാര്യ ഓര്‍മ്മകളുടെ ആർക്കൈവായി പ്രവർത്തിക്കുന്നു. ഈ വിഘടിച്ച ചിത്രങ്ങൾ തുടർച്ചയായി മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന അന്തരീക്ഷം സൃഷ്ടിക്കുന്നു.

ശബ്ദത്തിന്റെ ഉപയോഗം പ്രധാനമാണ്. ജിദ്ദു കൃഷ്ണമൂർത്തി, സാൽവദോർ ദാലി, ആർതർ സി. ക്ലാർക്ക്, ടിൽഡ സ്വിന്റൺ എന്നിങ്ങനെയുള്ള പല വ്യക്തികളുമായി അപിചാത്പോംഗ് നടത്തിയ (AI-യിലൂടെ സൃഷ്ടിച്ച) സംഭാഷണങ്ങളിൽ നിന്നാണ് ആശയപരമായ ഘടകം വരുന്നത്. ഈ സംഭാഷണങ്ങള്‍ അനുബന്ധ പുസ്തകത്തിൽ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അവയിൽ അസ്തിത്വപരമായ ചിന്തകൾ മുതൽ അന്യഗ്രഹങ്ങളുടെ പര്യവേഷണങ്ങൾ വരെ ഉൾപ്പെടുന്നു.

ആദ്യം കാണികള്‍ പ്രധാന ഇൻസ്റ്റലേഷൻ സ്ഥലത്ത് സമയം ചെലവഴിക്കുന്നു, ഒരു പ്രത്യേക ഘട്ടത്തിൽ, VR ഹെഡ്സെറ്റുകള്‍ ധരിക്കാൻ നിർദ്ദേശിക്കപ്പെടും. അപ്പോള്‍ ഗ്രൂപ്പിലെ എല്ലാവരും ഒരേസമയം വെർച്വൽ ലോകത്തേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നതിനാൽ, ‘പങ്കിട്ട സ്വപ്നം’ എന്ന ആശയം പലപ്പോഴും പ്രസക്തമാകുന്നത് ഇവിടെയാണ്.

വെർച്വൽ റിയാലിറ്റി അനുഭവം സാധാരണയായി നമ്മെ അവിശ്വസനീയവും പ്രാകൃതവുമായ ദൃശ്യങ്ങളിലേക്ക് കൊണ്ടുപോകുന്നു. കേന്ദ്ര രൂപകമായ സൂര്യൻ പലപ്പോഴും പ്രാധാന്യത്തോടെ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു, ചിലപ്പോൾ നിലത്തുനിന്ന് ഉദിക്കുന്നു അല്ലെങ്കിൽ വെർച്വൽ ലോകത്തിന്റെ കേന്ദ്രബിന്ദുവാണ്. വെർച്വൽ ഇടം അപൂർവ്വമായേ സ്ഥിരമായിരിക്കുന്നുള്ളൂ, അവ പലപ്പോഴും നിരന്തരം മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന പ്രതലങ്ങൾ, വീഴുന്ന വസ്തുക്കൾ, അല്ലെങ്കിൽ ദിശ തെറ്റിക്കാനും മുഴുകാനും രൂപകൽപ്പന ചെയ്‌തിരിക്കുന്ന വികസിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന അമൂർത്ത രൂപങ്ങൾ എന്നിവ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഭൗതിക യാഥാർത്ഥ്യത്തിനും വെർച്വൽ യാഥാർത്ഥ്യത്തിനും ഇടയിലുള്ള അതിർവരമ്പുകൾ മങ്ങിക്കുക, ശരീരമില്ലാതെ ജീവിക്കുന്നതോ ഒരു സ്വപ്നാവസ്ഥയിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുന്നതോ ആയ ഒരു തോന്നൽ സൃഷ്ടിക്കുക എന്നതാണ് VR ലക്ഷ്യമിടുന്നത്. (2022-ൽ ബാങ്കോക്ക് സിറ്റി ഗാലറിയിൽ ‘A Conversation with the Sun’ എന്ന പേരില്‍ അദ്ദേഹം ഒരു ഇൻസ്റ്റലേഷന്‍ അവതരിപ്പിക്കുകയുണ്ടായി).

‘സൊളേറിയം’ (Solarium) രണ്ട്- ചാനൽ വീഡിയോ ഇൻസ്റ്റാലേഷനാണ്. രണ്ട് വ്യത്യസ്ത വീഡിയോ ഫീഡുകൾ ഒരേസമയം പ്രൊജക്റ്റ് ചെയ്യപ്പെടുന്നു. അത് വീരസേതാകുലിന്റെ കൈയൊപ്പ് ചാർത്തപ്പെട്ട ഓർമ്മകൾ, സ്വപ്നങ്ങൾ, അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ട ബോധം, ധാരണയുടെ അമാനുഷിക സ്വഭാവം എന്നിവയിലേക്ക് കൂടുതൽ ആഴ്ന്നിറങ്ങുന്നു.

അപിച്ചാത്പോംഗിന്റെ ന്റെ കുട്ടിക്കാലത്ത് വളരെയധികം ആകര്‍ഷിച്ച ‘ദി ഹോളോ-ഐഡ് ഗോസ്റ്റ്’ (The Hollow-eyed Ghost) എന്ന സിനിമയില്‍ നിന്ന് നേരിട്ട് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊണ്ടതാണ് ഈ ഇൻസ്റ്റലേഷൻ. തന്റെ കൃഷ്ണമണികള്‍ക്കായി ഇരുട്ടിൽ അലഞ്ഞുനടക്കുന്ന ഒരു മനുഷ്യന്‍. അന്ധയായ ഭാര്യയ്ക്ക് കാഴ്ച തിരികെ നൽകാനായി ഒരു ഭ്രാന്തൻ ഡോക്ടർ ഇവ മോഷ്ടിച്ചതാണ്. വീഡിയോയിലെ മനുഷ്യനെ ഒടുവിൽ ഉദയസൂര്യൻ നശിപ്പിക്കുന്നു. രണ്ടാമത്തെ വീഡിയോ സൂര്യന്റെ ഉജ്ജ്വലമായ തിളക്കം, അല്ലെങ്കിൽ ഇലകളുടെ പാളികളിലേക്ക് തുളച്ചുകയറുന്ന സൂര്യപ്രകാശം പോലുള്ള ദൃശ്യങ്ങളാണ്.

ഇതിന്റെ കേന്ദ്ര ഘടകം ഒരു ഗ്ലാസ് ഘടനയാണ് - ഹോളോഗ്രാഫിക് ഫിലിമോടുകൂടിയ ഡബിള്‍-ഗ്ലേസ്ഡ് ഗ്ലാസ്. ഇതിലേക്ക് രണ്ട് വീഡിയോകള്‍ ഒരേസമയം പ്രൊജക്റ്റ് ചെയ്യുന്നു. പ്രൊജക്ഷൻ പ്രതലമായി ഗ്ലാസ് ഉപയോഗിക്കുന്നത്തിലൂടെ ദൃശ്യങ്ങൾ ഒരു പരന്ന സ്‌ക്രീനിൽ മാത്രം ഒതുക്കി നിർത്തുക എന്നല്ല അർത്ഥമാക്കുന്നത്; അവ മുറിയിലേക്ക് സ്പന്ദിക്കുന്നതായി അനുഭവപ്പെടുന്നു. ഇത് മുഴുവൻ പ്രദർശന സ്ഥലത്തെയും ബാധിക്കുന്നു. ഇത് ഒരു സിനിമ കാണുന്നതിനേക്കാൾ ആഴത്തിലുള്ളതും അസ്വസ്ഥതയുണ്ടാക്കുന്നതുമായ അനുഭവം സൃഷ്ടിക്കുന്നു.

ശബ്ദത്തിന്റെയും പ്രകാശത്തിന്റെയും പരസ്പര പ്രവർത്തനം, ചിലപ്പോൾ വിപരീത ദിശകളിലേക്ക് നീങ്ങുകയും ഗ്ലാസിൽ ഒത്തുചേരുകയും ചെയ്യുന്നത്, ദൃശ്യമായതും അദൃശ്യമായതും തമ്മിൽ ഒരു ആന്ദോളന പ്രഭാവം സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ഇത് മനുഷ്യന്റെ നിലനിൽപ്പ്, ഓർമ്മ, ധാരണ എന്നിവയുടെ സങ്കീർണ്ണതകളെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു.

വീരസേതാകുലിന്റെ സൃഷ്ടികള്‍ പലപ്പോഴും ഉണർന്നിരിക്കലിനും ഉറക്കത്തിനും ഇടയിലുള്ള അവസ്ഥകളെ ഉണർത്തുന്നു. ‘സൊളേറിയം’ ഒരു ഭ്രമാത്മക യാഥാർത്ഥ്യം സൃഷ്ടിക്കുന്നു, ഇത് കാഴ്ചക്കാരെ ഹൈപ്നഗോഗിയ (Hypnagogia) എന്ന അവസ്ഥയില്‍, അതായത്, ഉണർന്നിരിക്കുന്ന അവസ്ഥയ്ക്കും ഉറക്കത്തിനും ഇടയിലുള്ള ബോധത്തിന്റെ പരിവർത്തനാവസ്ഥയില്‍, എത്തിക്കുന്നു. ഒരാൾ പൂർണ്ണമായും ഉണർന്നിട്ടില്ലാത്ത, എന്നാൽ പൂർണ്ണമായും ഉറങ്ങുകയോ സ്വപ്നം കാണുകയോ ചെയ്യാത്ത, മയങ്ങിപ്പോകുന്ന അവസ്ഥയാണിത്. ഈ അവസ്ഥയിൽ, വ്യക്തികൾ പലപ്പോഴും ‘ഹിപ്നഗോഗിക് ഹാലുസിനേഷന്‍ ‘എന്നറിയപ്പെടുന്ന വിവിധ ഇന്ദ്രിയ പ്രതിഭാസങ്ങൾ അനുഭവിക്കുന്നു.

ഇതിനെ ഇന്ത്യന്‍ തത്വചിന്തയില്‍ പ്രതിപാദിക്കുന്ന ജാഗ്രത്, സ്വപ്ന അവസ്ഥകളുമായി ബന്ധിപ്പിക്കാം. ജാഗ്രത്‌ (ഉണര്‍ച്ച) അവസ്ഥയ്ക്കും സ്വപ്നാവസ്ഥയ്ക്കും ഇടയിലുള്ള അവസ്ഥ, രണ്ട് അവസ്ഥകൾക്കിടയിലുള്ള ഒരു വാതിൽ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ഉമ്മറപ്പടി അവസ്ഥയാണ്. ഈ അവസ്ഥയില്‍ - പാതി ഉണർന്നിരിക്കുമ്പോൾ - അനുഭവപ്പെടുന്ന പ്രതിഭാസങ്ങളെ (ക്ഷണികമായ ദൃശ്യങ്ങൾ, ശബ്ദങ്ങൾ, സംവേദനങ്ങൾ, ഛിന്നഭിന്നമായ ചിന്തകള്‍ എന്നിവ) പലപ്പോഴും ‘സ്വപ്നം പോലെ’ എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കാറുണ്ട്.

ഇന്ത്യൻ ദാർശനിക ഗ്രന്ഥങ്ങൾ ഉണർന്നിരിക്കുന്നതും സ്വപ്നം കാണുന്നതുമായ അവസ്ഥകളെ - ദ്രവത്വവും തുടര്‍ച്ചയായതുമായ അവസ്ഥകളെ - സൂചിപ്പിക്കാന്‍ ‘വിശാലമായ ഒരു നദിയുടെ തീരങ്ങൾക്കിടയിൽ അങ്ങോട്ടും ഇങ്ങോട്ടും നീന്തുന്ന ഒരു വലിയ മത്സ്യം’ പോലുള്ള രൂപകങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ‘വലിയ മത്സ്യത്തെ’ മനസ്സിന്റെയോ ബോധത്തിന്റെയോ പ്രതീകമായി കാണാൻ കഴിയും, അത് ഉപബോധമനസ്സിന്റെ ‘വിശാലമായ നദി’യിലൂടെ സഞ്ചരിക്കുന്നു. ‘തീരങ്ങൾ’ ഉണർന്നിരിക്കുന്നതും സ്വപ്നം കാണുന്നതും തമ്മിലുള്ള വ്യക്തമായ വ്യത്യാസത്തെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു, എന്നിരുന്നാലും മത്സ്യത്തിന് അവയ്ക്കിടയിൽ സ്വതന്ത്രമായി സഞ്ചരിക്കാനുള്ള കഴിവ് ഈ രണ്ട് അവസ്ഥകളുടെയും പരസ്പരബന്ധിതത്വത്തെ ഊന്നിപ്പറയുന്നു. ഇത് ദ്രവത്വത്തിന്റെയും സ്വാഭാവികതയുടെയും ഒരു ബോധം ഉണർത്തുന്നു.

ഫയര്‍ വര്‍ക്സ്- ആര്‍കൈവ്സ് (Fireworks -Archives) എന്ന ഒറ്റ ചാനല്‍ വീഡിയോ ഇന്‍സ്റ്റലേഷനില്‍ രാഷ്ട്രീയ ഓർമ്മകൾ, അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ട ചരിത്രം, യാഥാർത്ഥ്യത്തിന്റെ അവ്യക്തമായ സ്വഭാവം എന്നീ പ്രമേയങ്ങള്‍ അവതരിപ്പിക്കുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ‘സെമട്രി ഓഫ് സ്പ്ലെൻഡർ’ (Cemetery of Splendour) എന്ന ഫീച്ചര്‍ സിനിമയുടെ മുന്നോടി എന്ന നിലയിലാണ് ഈ ഇന്‍സ്റ്റലേഷനെ പലരും കാണുന്നത്.

ഇതിന്റെ വേദി ലാവോസിന്റെ അതിർത്തിക്കടുത്തുള്ള തായ്‌ലൻഡിലെ നോങ്ഖായിയിലെ ഒരു ശില്പപാര്‍ക്കാണ്. ബുദ്ധ, ഹിന്ദു പുരാണങ്ങളിലെ മൃഗങ്ങളുടെയും ദൈവങ്ങളുടെയും രൂപങ്ങളുടെയും വലിയ കോൺക്രീറ്റ് ശില്പങ്ങൾ കൊണ്ട് പാര്‍ക്ക് നിറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. ലുവാങ് പു ബൻലുവ സുലിലത്ത് (Luang Pu Bunleua Sulilat) എന്ന വിചിത്ര സ്വഭാവമുള്ള ഒരു മിസ്റ്റിക്-ശിൽപിയാണ് പാര്‍ക്ക് സൃഷ്ടിച്ചത്.

രാത്രിയിലാണ് ഈ സൃഷ്ടി ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നത്, വെടിക്കെട്ട്, ജ്വാലകൾ, ക്യാമറ ഫ്ലാഷുകൾ എന്നിവയിൽ നിന്നുള്ള വെളിച്ചം മാത്രം ഉപയോഗിച്ച്. ഈ വെളിച്ചത്തില്‍ ശില്പങ്ങള്‍ തെളിയുന്നു. വീരസേതാകുലിന്റെ സ്ഥിരം അഭിനേതാക്കൾ പലപ്പോഴും ഇന്‍സ്റ്റലേഷനില്‍ പിശാചിനെ പോലെയുള്ള രൂപങ്ങളായി പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. ഇത് മനുഷ്യനും മനുഷ്യനല്ലാത്തതും, ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവരും മരിച്ചവരും തമ്മിലുള്ള അതിര്‍ത്തി രേഖയെ കൂടുതൽ മങ്ങിക്കുകയും, പശ്ചാത്തലത്തിന്റെ പ്രേത സ്വഭാവവും വേട്ടയാടുന്നതുമായ ഗുണവും വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. വെടിക്കെട്ടിൽ നിന്നുള്ള പൊട്ടലുകളുടെയും സ്ഫോടനങ്ങളുടെയും താളാത്മകമായ ശബ്ദങ്ങള്‍ പലപ്പോഴും വെടിയൊച്ചയോട് സാമ്യമുള്ള ശബ്ദങ്ങളുമായി ലയിക്കുന്നു. ഈ ബന്ധം ആഘോഷത്തിനും അക്രമത്തിനും, ഓർമ്മയ്ക്കും സംഘർഷത്തിനും, തായ്‌ലൻഡിന്റെ രാഷ്ട്രീയ ചരിത്രത്തിനും ഇടയില്‍ സൂക്ഷ്മവും ശക്തവുമായ ഒരു ബന്ധം സൃഷ്ടിക്കുന്നു.

2014-ലെ സൈനിക അട്ടിമറിയുടെയും അതിന്റെ ഭയാനകവും വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന സ്വേച്ഛാധിപത്യ ഭരണത്തിന്റെയും പശ്ചാത്തലത്തിൽ നിർമ്മിച്ച ഫയർവർക്ക്സ് (ആർക്കൈവ്സ്) വീരസതാകുലിന്റെ ഏറ്റവും വ്യക്തമായ രാഷ്ട്രീയ കൃതിയായി കാണാൻ കഴിയും. ശീതയുദ്ധകാലത്ത് ‘ചുവപ്പ് മേഖല’യായി അറിയപ്പെട്ടിരുന്ന രാജ്യത്തിന്റെ വടക്കുകിഴക്കൻ മേഖലയിലെ (ഇസാൻ) അക്രമവും അടിച്ചമർത്തലും ഇവിടെ പരാമര്‍ശിക്കുന്നു. കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് അനുഭാവികൾ എന്ന് ആരോപിക്കപ്പെടുന്നവർക്കും കൂടുതൽ നീതിയുക്തമായ സമൂഹം തേടുന്ന കർഷകർക്കും നേരെയുള്ള സൈനിക നടപടികളെയാണ് ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്.

കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് പ്രസ്ഥാനങ്ങൾക്ക് സാക്ഷ്യം വഹിച്ച ലാവോസ്, വിയറ്റ്നാം, കംബോഡിയ എന്നിവയുമായുള്ള ഇസാന്റെ സാമീപ്യം കാരണം അമേരിക്കയും സഖ്യകക്ഷികളും ഈ പ്രദേശത്തെ ഒരു നിർണായക ബഫർ സോണാക്കി മാറ്റി. 1965 മുതൽ 1983 വരെ ഈ മേഖലയിൽ കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് പാർട്ടി ഓഫ് തായ്‌ലൻഡിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഒരു കമ്മ്യൂണിസ്റ്റ് കലാപം നടന്നു. അമേരിക്കയുടെ ശക്തമായ പിന്തുണയോടെ തായ് സർക്കാർ ആക്രമണാത്മകമായ കലാപ വിരുദ്ധ നടപടികൾ നടപ്പിലാക്കി. തുടര്‍ന്ന് ഈ മേഖലയിൽ അമേരിക്കയുടെ സൈനിക താവളങ്ങളും സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു.

ശീതയുദ്ധ കാലഘട്ടം ജനങ്ങളില്‍ ആഴത്തിലുള്ള മുറിവുകൾ അവശേഷിപ്പിച്ചു. അക്രമം, രാഷ്ട്രീയ അടിച്ചമർത്തൽ, പ്രാദേശിക സ്വത്വങ്ങളുടെ അടിച്ചമർത്തൽ എന്നിവ പലപ്പോഴും പറയപ്പെടാതെ പോയാലും ഔദ്യോഗിക വിവരണങ്ങളിൽ നിന്ന് മായ്ച്ചുകളഞ്ഞാലും പ്രദേശത്തിന്റെ കൂട്ടായ ഓർമ്മയിൽ പ്രതിധ്വനിക്കുന്ന വിഷയങ്ങളാണ്. അതുകൊണ്ടായിരിക്കും വീരസേതാകുൽ ഈ കൃതിയെ ‘ഭ്രമാത്മക ഓർമ്മകളുടെ യന്ത്രം’ എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്. ഓര്‍മ്മകളെ അദ്ദേഹം തന്റെ ജന്മദേശവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സഞ്ചിത രാഷ്ട്രീയ സംഭവങ്ങളുടെ പര്യവേക്ഷണത്തിനും പുനർനിർമ്മാണത്തിനും അനുവദിക്കുന്ന ഒരു യന്ത്രമായാണ് കാന്നുന്നത്. സ്വപ്നതുല്യവും, വിഘടിച്ചതും, പലപ്പോഴും അസ്വസ്ഥതയുണ്ടാക്കുന്നതുമായ ഇമേജറികളിൽ നിന്നാണ് ‘ഭ്രമാത്മക’ വശം വരുന്നത്.

വെളിച്ചവും രാഷ്ട്രീയ ഓർമ്മയും തമ്മിലുള്ള ബന്ധങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള അന്വേഷണമാണ് ഈ സൃഷ്ടി എന്ന് വീരസേതാകുല്‍ തന്നെ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. വെളിച്ചത്തിന് എങ്ങനെ വെളിപ്പെടുത്താനും മറയ്ക്കാനും കഴിയുമെന്നും, പ്രകാശത്തിന്റെ ജ്വാലകൾ ആഘോഷത്തെയും അക്രമത്തെയും എങ്ങനെ സൂചിപ്പിക്കുമെന്നും അദ്ദേഹം പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യുന്നു. വെളിച്ചം മറന്നുപോയ ചരിത്രങ്ങളുടെയും അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ട അനുഭവങ്ങളുടെയും ബോധം ഉണര്‍ത്തുന്നു. ക്ഷണികമായ പ്രകാശ ജ്വാലകള്‍ ദൃശ്യതയുടെ ക്ഷണികമായ സ്വഭാവത്തെയും, നിരന്തരം അപ്രത്യക്ഷമാകാനുള്ള ഭീഷണി നേരിടുന്ന ഓർമ്മകളെ ശേഖരിക്കുന്നതിനോ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനോ ഉള്ള പോരാട്ടത്തെയും സൂചിപ്പിക്കുന്നു. വെടിക്കെട്ട് രാഷ്ട്രീയ ഭൂപ്രകൃതിക്കുള്ളിലെ അന്തർലീനമായ സംഘര്‍ഷത്തെയും സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

ഭൂമിശാസ്ത്ര പ്രക്രിയകൾ ദ്രവ്യത്തെ കുഴിച്ചുമൂടുകയും രൂപാന്തരപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നതുപോലെ, ചരിത്രപരവും രാഷ്ട്രീയവുമായ പ്രക്രിയകൾക്ക് ചില ഓർമ്മകളെയും, ആഖ്യാനങ്ങളെയും, ജീവിതരീതികളെയും കുഴിച്ചുമൂടാനോ അടിച്ചമർത്താനോ കഴിയും. ഈ കുഴിച്ചുമൂടപ്പെട്ട ഓർമ്മകൾ വെറുതെ മറന്നുപോകുന്നവയല്ല, മറിച്ച് ഉപരിതലത്തിനടിയിൽ നിന്ന് സ്വാധീനം ചെലുത്തിക്കൊണ്ട് നിലനിൽക്കുന്നു എന്ന ദെല്യൂസിന്റെ ചിന്തകള്‍ ഇവിടെ പ്രസക്തമാണ്. ഇത് വെറുമൊരു രൂപകമല്ല; ഭൂമിയെ ഭൂമിശാസ്ത്രപരവും ജൈവശാസ്ത്രപരവും സാമൂഹികവും രാഷ്ട്രീയവുമായ രൂപങ്ങളുടെ പാളികളായി തരം തിരിച്ചിരിക്കുന്നതായി അദ്ദേഹം കാണുന്നു. ഈ അർത്ഥത്തിൽ രാഷ്ട്രീയ ഓർമ്മ എന്നത് കേവലം ചരിത്രപരമായ ഓർമ്മപ്പെടുത്തലല്ല, മറിച്ച് ഈ പാളികളിൽ ഉൾച്ചേർന്നതാണ്. അധികാര ഘടനകൾ, ചരിത്ര സംഭവങ്ങൾ, സാമൂഹിക സംഘടനാ രൂപങ്ങൾ എന്നിവ ഭൂമിയിൽ അവയുടെ അവശിഷ്ടം ബാക്കിയാക്കുന്നു.

‘മെമ്മോറിയ’ (Memoria) എന്ന സിനിമ, അതിന്റെ സൂക്ഷ്മമായ ശബ്ദ രൂപകൽപ്പന കാരണം, ആമഗ്നമാക്കുന്ന അനുഭവമായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്തതാണ്. മറ്റ് സിനിമകളും പ്രതിഷ്ഠാപനങ്ങളും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം പോലെത്തന്നെ ഈ സിനിമയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടുള്ള സൃഷ്ടികളാണ് ‘മെമ്മോറിയ’യില്‍ പ്രധാന വേഷത്തില്‍ അഭിനയിച്ച ടിൽഡ സ്വിന്റൺ ഉറങ്ങുന്നത് കാണിക്കുന്ന ‘ഡർമിയന്റേ’ (Durmiente"), ഈ സിനിമയുടെ നിർമ്മാണ വേളയിൽ പകർത്തിയ ദൃശ്യങ്ങളില്‍ നിന്ന് ഉരുത്തിരിഞ്ഞ ‘മെമ്മോറിയ, ബോയ് അറ്റ് സീ’ (Memoria, Boy at Sea) എന്നീ സിംഗിൾ ചാനൽ വീഡിയോ സൃഷ്ടികള്‍.

ടോക്കിയോയില്‍ ‘മെമ്മോറിയ’ എന്ന പേരിൽ ഒരു പ്രദർശനവും ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇതില്‍ ചലച്ചിത്ര പദ്ധതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട കൃതികൾ /സൃഷ്ടികള്‍, വ്യക്തിപരവും കൂട്ടായതുമായ ഓർമ്മകളുടെ പരസ്പരബന്ധം പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യൽ, പ്രകാശത്തോടും നിഴലിനോടുമുള്ള സംവിധായകന്റെ ആകർഷണം എന്നിവ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. കൊളംബിയയുടെ ഭൂപ്രകൃതി, പട്ടണങ്ങൾ, സിനിമയെ സ്വാധീനിച്ച തുരങ്ക നിർമ്മാണ പദ്ധതി എന്നിവയിലുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ താൽപ്പര്യം ഈ പ്രദർശനം പ്രത്യേകം എടുത്തുകാണിച്ചു.

ഇതിന്റെ ഭാഗമായുള്ള ഫയർഫ്ലൈസ് പ്രസിന്റെ ‘മെമ്മോറിയ ബുക്ക്’ സിനിമയുടെ ഉത്ഭവത്തെയും സൃഷ്ടിയെയും വിവരിക്കുന്നു. ഫോട്ടോഗ്രാഫുകൾ, വ്യക്തിഗത ഡയറി, സ്കെച്ച്ബുക്ക്, ഗവേഷണ കുറിപ്പുകൾ, നിർമ്മാണ സാമഗ്രികൾ എന്നിവ ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. ഈ പുസ്തകം കലാകാരന്റെ സൃഷ്ടിപരമായ പ്രക്രിയകളിലേക്കും പ്രവർത്തന രീതികളിലേക്കും അസാധാരണമായ ഉള്‍ക്കാഴ്ച നല്‍കുന്നു.

സിനിമയും ഇൻസ്റ്റലേഷനും തമ്മിലുള്ള അതിർത്തി കൂടുതൽ കൂടുതൽ മങ്ങിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു. കൂടുതൽ സിനിമാറ്റിക് ഇൻസ്റ്റലേഷനുകളും കൂടുതൽ ആമഗ്നാനുഭവം പകരുന്ന സിനിമകളും ഇന്ന് ഉണ്ടാവുന്നു. ഇത് ചലിക്കുന്ന ദൃശ്യങ്ങളുടെ ഒരു ലോകമാണ്. അപ്പോള്‍ പരമ്പരാഗത അര്‍ത്ഥത്തിലുള്ള കലാകാരനും സിനിമാ സംവിധായകനും തമ്മിലുള്ള അന്തരം ഇല്ലാതാവുന്നു, ഇവര്‍ കലാകൃത്തുക്കളാണ്. തായ് വാനില്‍ സിനിമയിലും പ്രതിഷ്ഠാപനത്തിലും പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന സായ്-മിംഗ് ലിയാംഗ് പറയുന്നു: “പ്രതിഷ്ഠാപനങ്ങള്‍ ചെയ്യുന്നതിലൂടെ എനിക്ക് കൂടുതൽ സ്വാതന്ത്ര്യം ലഭിക്കുന്നുണ്ട്, മുഖ്യധാരാ വിപണിയെക്കുറിച്ച് ചിന്തിക്കേണ്ടതില്ല”. ഇത് ഈ രംഗത്ത് പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന എല്ലാവര്‍ക്കും ബാധകമാണ്.