കേരളീയ സമൂഹം പല നിലയ്ക്കും മറ്റു സംസ്ഥാനങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ച് പുരോഗമനപരമാണെന്നതിൽ സംശയമില്ല. ഈ പുരോഗമനപരത വിദ്യാഭ്യാസം, ആരോഗ്യ പരിപാലനം, സാക്ഷരത എന്നിവയ്‌ക്കപ്പുറം പ്രത്യക്ഷമായ ജാതീയതയുടെ കുറവിലും യുക്തിസഹമായ ചിന്തകൾക്ക് ലഭിക്കുന്ന പ്രാമുഖ്യത്തിലും പ്രതിഫലിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഈ പുരോഗമനപരതക്കപ്പുറം, അന്ധവിശ്വാസങ്ങളുടെ വൻതോതിലുള്ള വളർച്ചയുണ്ടായിട്ടുണ്ട്, വിശ്വാസപ്രേരകമായ ആചാരങ്ങൾ സാമൂഹികവും രാഷ്ട്രീയവുമായ മേഖലകളിൽ പ്രാധാന്യം നേടുന്നു.
‘പ്രതിസന്ധി ഘട്ട’ങ്ങളിൽ മാത്രം വ്യാജമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു വാളായി നവോത്ഥാനം ഇന്ന് മാറിയിട്ടുണ്ട്.
ആഴത്തിൽ പരിശോധിച്ചാൽ പുരോഗമന നാട്യമുള്ള ഒരുതരം ദുരഭിമാനബോധത്തിലേക്ക് കേരളം നയിക്കപ്പെടുന്നതിന്റെ സൂചന ഇന്ന് ദൃശ്യമാണ്. ജാതിവിവേചനം, ലിംഗാധിഷ്ഠിത അക്രമം, അന്ധവിശ്വാസങ്ങൾ, മറ്റ് പിന്തിരിപ്പൻ പ്രവണതകൾ എന്നിവ ഉയർന്നുവരുമ്പോൾ, വ്യവസ്ഥാപരമായ പ്രശ്നങ്ങളായി അവയെ അംഗീകരിക്കുന്നതിനുപകരം പലപ്പോഴും 'ഒറ്റപ്പെട്ട സംഭവങ്ങളായി' മുദ്രകുത്തപ്പെടുന്നു. ഈ വിഷയത്തെ ചരിത്രപരമായി വിശകലനം ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്.
കേരളം നേടിയെടുത്ത പരിവർത്തനം ആകസ്മികമായിരുന്നില്ല, മറിച്ച് തുടർച്ചയായ സാമൂഹിക സമരങ്ങളുടെ ഫലമാണ്, പ്രത്യേകിച്ച് ശ്രീനാരായണ ഗുരുവിനെയും അയ്യങ്കാളിയെയും പോലുള്ള പരിഷ്കർത്താക്കൾ നയിച്ച പരിഷ്കരണ പ്രസ്ഥാനങ്ങളിലൂടെ. ഈ പ്രസ്ഥാനങ്ങൾ ഒരുകാലത്ത് കേരളത്തിൻ്റെ സാമൂഹിക ഘടനയിൽ ആധിപത്യം പുലർത്തിയിരുന്ന ജാതി ശ്രേണികളെയും അന്ധവിശ്വാസങ്ങളെയും കർക്കശമായി വെല്ലുവിളിച്ചു. അതിന്റെ തുടർച്ചയായി, കമ്യൂണിസ്റ്റ് പ്രസ്ഥാനവും ദേശീയ സമരങ്ങളും കേരളത്തിൻ്റെ പുരോഗമനസ്വത്വത്തെ വിപുലമാക്കി. സാമൂഹികനീതി, വിദ്യാഭ്യാസം, ശാസ്ത്രീയ മനോഭാവം, പൗരബോധം എന്നീ ആശയങ്ങൾ പ്രബലമായി.
കേരളത്തിൻ്റെ പുരോഗമനസ്വത്വം മേൽപറഞ്ഞ സമരങ്ങളിലൂടെയാണ് ഉരുത്തിരിഞ്ഞതെങ്കിലും ഈ മൂവ്മെന്റുകൾ പൂർണ്ണമായി വിജയിച്ചു അല്ലെങ്കിൽ അതൊരു ‘പൂർത്തിയായ പദ്ധതി’യാണ് എന്നൊരു ധാരണ പരക്കെയുണ്ട്. പരിഷ്കർത്താക്കളുടെയും രാഷ്ട്രീയ പ്രസ്ഥാനങ്ങളുടെയും പ്രവർത്തനം ജാതീയത, പുരുഷാധിപത്യം, യുക്തിരഹിതമായ വിശ്വാസങ്ങൾ എന്നിവ ശാശ്വതമായി ഇല്ലാതാക്കി എന്നൊരു തോന്നൽ ഇതിന്റെ ഫലമായുണ്ടായി. ഈ ധാരണ അപകടകരമായ അലംഭാവം വളർത്തുന്നു. പിന്തിരിപ്പൻ ശക്തികൾ കൂടുതൽ രഹസ്യമായും മറ്റു നിരവധി രൂപങ്ങളിലും വികസിക്കുകയും സമൂഹത്തിൽ പ്രബലമാകുകയും ചെയ്യാനുള്ള അവസരമുണ്ടാക്കുന്നു. ഡോ. ബി.ആർ. അംബേദ്‌കർ പറഞ്ഞതുപോലെ, നമ്മുടെ പഴയ ശത്രുക്കൾ പുതിയ രൂപത്തിൽ വന്നേക്കാം.
ഈ പിന്തിരിപ്പൻ പ്രവണതയെ അംഗീകരിക്കുകയും നേരിടുകയും ചെയ്യുന്നതിനുപകരം, വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന അന്ധവിശ്വാസത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ആശങ്കകൾ അതിശയോക്തിപരമോ അപ്രസക്തമോ ആയി പലരും തള്ളിക്കളയുന്നു. ഇലന്തൂരിലെ നരബലി മുതൽ ഇങ്ങോട്ട് നമ്മളെ ഞെട്ടിച്ച പല സംഭവങ്ങളും 'ഒറ്റപ്പെട്ടത്' എന്ന് മുദ്രകുത്തപ്പെടുന്നതായി കാണാം. ഈ പ്രതിസന്ധിയുടെ സ്ഥാപനവത്കരണത്തെയും സാധാരണവത്ക്കരണത്തെയും തിരിച്ചറിഞ്ഞ് പ്രതിരോധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. അതേസമയം, ഇവ സാംസ്കാരിക സ്വത്വവുമായോ മതവികാരവുമായോ ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുമ്പോൾ ഈ സ്ഥാപനവത്കരണത്തെയും സാധാരണവത്ക്കരണത്തെയും തിരിച്ചറിയാൻ നമ്മൾ വിമുഖത കാണിക്കുന്നുമുണ്ട്. ഇത് അന്ധവിശ്വാസങ്ങളെ സൂക്ഷ്മപരിശോധനയിൽ നിന്ന് സംരക്ഷിക്കുക മാത്രമല്ല, ദൈനംദിന ജീവിതത്തിൽ, സാധാരണ വിശ്വാസങ്ങളെന്ന നിലയ്ക്ക് ആഴത്തിൽ വേരുറപ്പിക്കാൻ വഴിയൊരുക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.
ഒരു കാലത്ത് ക്ഷേത്രങ്ങളിലും വ്യക്തിപരമായ കൂടിയാലോചനകളിലും മാത്രം ഒതുങ്ങിയിരുന്ന ജ്യോതിഷം ഇപ്പോൾ ടെലിവിഷൻ നെറ്റ്‌വർക്കുകളിലൂടെയും യൂട്യൂബ് ചാനലുകളിലൂടെയും അഭിവൃദ്ധി പ്രാപിക്കുന്നു. അവിടെ ജ്യോതിഷികൾ ‘ലൈഫ് കോച്ചുകൾ’ അല്ലെങ്കിൽ ‘ആത്മീയ വഴികാട്ടികൾ’ എന്ന സമ്മതിയും നേടിയെടുക്കുന്നു.
അന്ധവിശ്വാസങ്ങളെ സാമൂഹിക പ്രശ്നങ്ങളായി തിരിച്ചറിയുന്നതിനുപകരം ഒറ്റപ്പെട്ട പ്രശ്നങ്ങളായി കണക്കാക്കുന്നതിൽ വലിയ അപകടങ്ങളുണ്ട്. അന്ധവിശ്വാസങ്ങൾ ശക്തമായി നിലനിർത്തുന്ന ഘടനാപരവും സാംസ്കാരികവുമായ ശക്തികളെ തിരിച്ചറിയാനും ആഴത്തിൽ പരിശോധിക്കാനും കഴിയാതെ വരുന്നു. അന്ധവിശ്വാസങ്ങളുടെ വളർച്ച കേവലം ഒറ്റപ്പെട്ട സംഭവങ്ങളിലൂടെയല്ല വേഗത നേടുന്നത്. മറിച്ച് പരമ്പരാഗതമായാണ് അവ ശക്തിപ്പെടുന്നത്. ഒപ്പം സാംസ്കാരിക മാനദണ്ഡങ്ങളിലൂടെയും മതസ്ഥാപനങ്ങളിലൂടെയും ഭരണകൂട നയങ്ങളിലൂടെയും അവ സ്ഥാപനവൽക്കരിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു.
യുക്തിരഹിതമായ വിശ്വാസങ്ങളുടെ പുനരുജ്ജീവനം പലപ്പോഴും രാഷ്ട്രീയവും സാമ്പത്തികവുമായ ഉത്കണ്ഠകളുമായി എങ്ങനെ ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു എന്നതിനെക്കുറിച്ച് മീരാ നന്ദ വിപുലമായി എഴുതിയിട്ടുണ്ട്. അന്ധവിശ്വാസം കേവലം വ്യക്തിഗത അജ്ഞത മാത്രമല്ല, വിശാലമായ സാമൂഹിക- രാഷ്ട്രീയ ധാരകളുടെ പ്രതിഫലനമാണെന്ന് അവർ വ്യക്തമാക്കുന്നു. അൻ്റോണിയോ ഗ്രാംഷിയുടെ സാംസ്കാരിക ആധിപത്യം എന്ന ആശയം, അന്ധവിശ്വാസങ്ങൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള ആധിപത്യ പ്രത്യയശാസ്ത്രങ്ങൾ സാമൂഹിക സ്ഥാപനങ്ങളിലൂടെ എങ്ങനെ നിലനിൽക്കുന്നുവെന്ന് വിശദീകരിക്കുന്നു. സാംസ്കാരിക മേധാവിത്വത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ഈ ധാരണ കേരളത്തിലെ അന്ധവിശ്വാസങ്ങളുടെ പുനരുജ്ജീവനത്തെ വിശദീകരിക്കാൻ സഹായിക്കുന്നു.
വിദ്യാഭ്യാസം, ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, സാമൂഹിക പരിഷ്കരണം എന്നിവയിൽ നേട്ടങ്ങൾ കൈവരിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിലും കേരളം അന്ധവിശ്വാസങ്ങളുടെയും ആചാരങ്ങളുടെയും വളക്കൂറുള്ള മണ്ണായി മാറിയിട്ടുണ്ട്. ജ്യോതിഷം, വിശ്വാസചികിത്സ, മന്ത്രവാദം, ആചാരാനുഷ്ഠാനങ്ങൾ തുടങ്ങിയവ വിദ്യാസമ്പന്നരെന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കാവുന്ന വിഭാഗങ്ങൾക്കിടയിൽ പോലും അസ്വാസ്ഥജനകമായ സ്വാധീനം നേടുന്നു. കേരളം കൈവരിച്ച പുരോഗതി, പലപ്പോഴും പൂർത്തീകരണമായി തെറ്റിദ്ധരിക്കപ്പെടുന്നു എന്നതാണ് ഈ വിരോധാഭാസത്തിന് കാരണം. ഇത് തുടർച്ചയായ ജാഗ്രതയ്ക്കുപകരം അലസമായ ഒരുതരം സംതൃപ്തിയിലേക്ക് മലയാളിയെ നയിക്കുന്നു.
കേരളീയ നവോത്ഥാനവും തുടർന്നുള്ള പ്രസ്ഥാനങ്ങളും യുക്തിരഹിതമായ വിശ്വാസങ്ങളെ വെല്ലുവിളിച്ചപ്പോൾതന്നെ അവ പൂർണമായും ഉന്മൂലനം ചെയ്യപ്പെട്ടില്ല. നവോത്ഥാനകാലത്തെ പരിഷ്കരണങ്ങൾക്ക് അതേ ഗതിവേഗത്തിലുള്ള പുതുകാലതുടർച്ച നഷ്ടമായപ്പോൾ, ഈ വിശ്വാസങ്ങൾ സമകാലിക സമൂഹവുമായി ഉൾച്ചേരുകയും പൊരുത്തപ്പെടുകയും പുതുപേരുകളിൽ സ്ഥാപനവൽക്കരിക്കപ്പെടുകയുമായിരുന്നു. നേരത്തെ, അന്ധവിശ്വാസങ്ങൾ പ്രാഥമികമായി പരമ്പരാഗത മതസ്ഥാപനങ്ങളുമായും ആചാരങ്ങളുമായും ബന്ധപ്പെട്ടിരുന്നു, എന്നാൽ ഇന്ന് അവ കൂടുതൽ വാണിജ്യവൽക്കരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. സാമൂഹികമായി സ്വീകാര്യമായ രൂപങ്ങളിൽ അവ പ്രകടവുമാണ്.
ഒരു കാലത്ത് ക്ഷേത്രങ്ങളിലും വ്യക്തിപരമായ കൂടിയാലോചനകളിലും മാത്രം ഒതുങ്ങിയിരുന്ന ജ്യോതിഷം ഇപ്പോൾ ടെലിവിഷൻ നെറ്റ്‌വർക്കുകളിലൂടെയും യൂട്യൂബ് ചാനലുകളിലൂടെയും സോഷ്യൽ മീഡിയയാൽ സ്വാധീനിക്കപ്പെടുന്നവരിലൂടെയും അഭിവൃദ്ധി പ്രാപിക്കുന്നു. അവിടെ ജ്യോതിഷികൾ തങ്ങളെ ‘ലൈഫ് കോച്ചുകൾ’ അല്ലെങ്കിൽ ‘ആത്മീയ വഴികാട്ടികൾ’ എന്ന് സ്വയം മുദ്ര കുത്തുന്നു, അവർ ആ നിലയ്ക്കുള്ള സമ്മതിയും നേടിയെടുക്കുന്നു. ഒരു കാലത്ത് രഹസ്യമായി പരിശീലിച്ചിരുന്ന വിശ്വാസ രോഗശാന്തിയും ബ്ലാക്ക് മാജിക്കും വെൽനസ് പ്രസ്ഥാനങ്ങൾ, സ്വയം സഹായ സംസ്കാരം, ബദൽ വൈദ്യ വ്യവസായങ്ങൾ എന്നിവയിലൂടെ സാധുത കണ്ടെത്തി, നവയുഗ ആത്മീയതയുമായുള്ള പങ്കുകച്ചവടത്തിലൂടെ നഗരങ്ങളിലെ സാങ്കേതിക വിദഗ്ദ്ധരായ പ്രേക്ഷകരെ ആകർഷിക്കുന്നു. ഈ സൂക്ഷ്മമായ അന്ധവിശ്വാസങ്ങൾ ആത്യന്തികമായി നമ്മൾ അടുത്തിടെ കണ്ട അപകടകരമായ കൊലപാതകങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്നു.
സാമൂഹികവും രാഷ്ട്രീയവും ശാസ്ത്രീയവുമായ പുരോഗതി കൈവരിക്കുന്നതിന് നിരന്തര ജാഗ്രതയും അന്വേഷണത്വരയും ആത്മവിചിന്തനവും വിമർശനബുദ്ധിയും ചോദ്യം ചെയ്യലുകളും ആവശ്യമാണ്. ‘പ്രതിസന്ധി ഘട്ട’ങ്ങളിൽ മാത്രം വ്യാജമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു വാളായി നവോത്ഥാനം ഇന്ന് മാറിയിട്ടുണ്ട്. കേരള നവോത്ഥാനം ഒരിക്കലും ഒരു ഘട്ടത്തോടെ അവസാനിക്കാൻ ഉദ്ദേശിച്ചിരുന്നില്ല, മറിച്ച് ബൗദ്ധികവും സാമൂഹികവുമായ പരിണാമത്തിൻ്റെ തുടർച്ചയായ പ്രക്രിയയാണത്.
അന്ധവിശ്വാസ നിരോധന നിയമത്തെപ്പറ്റിയുള്ള ചർച്ചകൾക്കിടയിലും ‘കേരളം പോലൊരു സംസ്ഥാനത്ത്' ഇങ്ങനെയൊരു നിയമത്തിന്റെ ആവശ്യമുണ്ടോ എന്ന വാദമുയരാറുണ്ട്. കേരളത്തിന് അതിന്റെ യുക്തിസഹമായ ഖ്യാതി ഉയർത്തിപ്പിടിക്കണമെങ്കിൽ, അന്ധവിശ്വാസത്തിൻ്റെ പുനരുജ്ജീവനത്തെ സജീവമായി വെല്ലുവിളിക്കുകയും ഒരു കാലത്ത് അതിൻ്റെ സാമൂഹിക ചലനങ്ങളെ നിർവചിച്ച അന്വേഷണത്തിൻ്റെയും വിമർശനാത്മക ചിന്തയുടെയും മനോഭാവം വീണ്ടെടുക്കുകയും വേണം.