ദുൽഖർ സൽമാൻ മുഖ്യവേഷത്തിലെത്തിയ വെങ്കി അറ്റ്ലൂരിയുടെ 'ലക്കി ഭാസ്കർ' ഒരു സാമ്പത്തിക കുറ്റകൃത്യ ത്രില്ലർ എന്ന നിലയിൽ വ്യാപകമായി പ്രശംസിക്കപ്പെടുകയുണ്ടായി. 1980-90കളുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ ഒരുക്കിയ, ഒരു സാധാരണ വർക്കിംഗ് ക്ലാസ് ബാങ്ക് ഉദ്യോഗസ്ഥനായ ഭാസ്കർ കുമാറിന്റെ കഥയെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന ഈ ചിത്രത്തിൽ നൊസ്റ്റാൾജിക്ക് ഘടകങ്ങളോടൊപ്പം മികച്ച കഥാവതരണശൈലിയും ഇടകലർന്നിരിക്കുന്നു.
രാജ്യത്തെ സാമ്പത്തിക വ്യവസ്ഥിതിയുടെ പോരായ്മകളെയും വ്യക്തിപരമായ വെല്ലുവിളികളെയും മറികടക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്ന ഭാസ്കർ, തന്റെ ധാർമിക മൂല്യങ്ങളെ ചോദ്യം ചെയ്യുകയും തുടർന്ന് വ്യക്തിലാഭങ്ങൾക്കായി സാമ്പത്തിക കുറ്റകൃത്യങ്ങളിലേക്ക് ചുവടുവെയ്ക്കുകയും ചെയ്യുന്നതാണ് കഥാതന്തു. സാങ്കേതികമികവും അഭിനേതാക്കളുടെ തകർപ്പൻ പ്രകടനവും കൊണ്ട് സിനിമ പ്രശംസിക്കപ്പെടുന്നുവെങ്കിലും വ്യക്തിഗത അവസരവാദത്തെയും അനീതിപരമായ പെരുമാറ്റത്തെയും മഹത്വവൽക്കരിക്കുന്ന കഥാസന്ദർഭങ്ങൾ സമകാലീന സിനിമയിലെ ആശങ്കാജനകമായ ഒരു സാംസ്കാരിക മാറ്റത്തെയാണ് പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നത്.
ദുൽഖർ അവതരിപ്പിക്കുന്ന ഭാസ്കർ എന്ന കഥാപാത്രം കഥയുടെ തുടക്കത്തിൽ സത്യസന്ധനും പ്രയത്നശാലിയുമായ വ്യക്തിയായാണ് അവതരിപ്പിക്കപ്പെടുന്നത്. കുടുംബബാധ്യതകളും അവ പരിഹരിക്കാനുതകാത്ത കുറഞ്ഞ ശമ്പളവുമായി ഇന്ത്യയുടെ അനീതി നിറഞ്ഞ സാമ്പത്തിക വ്യവസ്ഥിതിയുടെ പ്രതിസന്ധികളോട് പോരാടുന്ന ഒരു സാധാരണ മധ്യവർഗ്ഗ ജീവനക്കാരന്റെ ജീവിതത്തെ ദുൽഖർ തന്റെ പ്രതിഭയിലൂടെ കൂടുതൽ യഥാർത്ഥമാക്കുന്നു. തന്റെ നൈതികതത്ത്വങ്ങളിൽ വിട്ടുവീഴ്ച ചെയ്യാൻ നിർബന്ധിതനായ ഒരു മധ്യവർഗ മനുഷ്യന്റെ വൈകാരിക ഛായാഗമനം അവതരിപ്പിക്കാനുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ കഴിവ് ആ കഥാപാത്രത്തിന് കൂടുതൽ ആധികാരികത നൽകുന്നു.
എന്നാൽ ഭാസ്കർ ഇന്ത്യൻ സമ്പദ് വ്യവസ്ഥിതിയുടെ പോരായ്മകളെ പ്രയോജനപ്പെടുത്തുകയും സ്വയം സാമ്പത്തികമായി മുന്നേറാൻ തുടങ്ങുകയും ചെയ്യുന്ന സാഹചര്യത്തിൽ സിനിമ ആ വ്യവസ്ഥിതിയുടെ വിമർശനത്തിൽ നിന്ന് തെന്നിമാറി ഭാസ്കറിന്റെ കപടതയെയും അവസരവാദത്തെയും മഹത്വവൽക്കരിക്കുന്നതിലേക്ക് ചുവടുമാറ്റുന്നു.
ധാർമ്മികമായി സംശയാസ്പദമായ ഒരു നായകനെ കേന്ദ്രകഥാപാത്രമാക്കിക്കൊണ്ടുള്ള മറ്റൊരു ചിത്രമായ മുകുന്ദനുണ്ണി അസോസിയേറ്റ്സുമായി ഈ ചിത്രത്തെ താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ അവയിലെ സമാനതകൾ നമുക്ക് വ്യക്തമാകും. രണ്ടു ചിത്രങ്ങളും വ്യക്തിഗത വിജയത്തിനായി വ്യവസ്ഥിതിയുടെ അപാകതകളെ പ്രയോജനപ്പെടുത്തുന്ന നായകകഥാപാത്രങ്ങളെ ആസ്പദമാക്കിയുള്ള പ്രമേയമാണ് അവതരിപ്പിക്കുന്നത്. എന്നിരുന്നാലും, മുകുന്ദനുണ്ണി അസോസിയേറ്റ്സ് അതിന്റെ നായകനെ സ്വയം അവബോധമുള്ള ഒരു കൃത്രിമത്വക്കാരനായി അവതരിപ്പിക്കുക്കുകയും അയാളുടെ പ്രവൃത്തികളെ മഹത്വവൽക്കരിക്കാതെ ഇരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നിടത്ത്, ലക്കി ഭാസ്കർ അതിന്റെ 'പ്രതിനായകനെ' ആപേക്ഷികതയിലും ആകർഷകത്വത്തിലും അണിനിരത്തിക്കൊണ്ട് ഒരു നായകകഥാപാത്രമാക്കി മഹത്വവൽക്കരിക്കുന്നു.
ഈ വേർതിരിവ് പ്രാധാന്യമർഹിക്കുന്നതാണ്. കാരണം, അത് പ്രേക്ഷകർ മേൽപ്പറഞ്ഞ സിനിമകളുടെ ആഖ്യാനവുമായി എങ്ങനെ ഇടപഴകുന്നു എന്ന് നിർണ്ണയിക്കുന്നു. ഭാസ്കർ എന്ന കഥാപാത്രം തന്റെ അനൈതിക പ്രവൃത്തികളിൽ ജാഗ്രത്തായ ഒരു വ്യക്തിയോ സാമൂഹിക തിന്മകളെക്കുറിച്ചുള്ള വിമർശന മുഖമോ ആയിട്ടില്ല ഇവിടെ അവതരിക്കുന്നത്. പകരം, തന്നെ തുണയ്ക്കാത്ത പരാജിതമായൊരു വ്യവസ്ഥിതിക്ക് ഏറ്റവും ആവശ്യം എന്ന നിലയ്ക്ക് സാധാരണവത്കരിക്കപ്പെട്ടുപോയ ഒരു സ്വാർത്ഥപ്രതികരണം മാത്രമായി, ധാർമിക വിട്ടുവീഴ്ചകൾ യുക്തിസഹമാക്കപ്പെടുന്ന ഒരു അഭിലാഷ കഥാപാത്രത്തിലേക്ക് അയാൾ പ്രേക്ഷകർക്ക് മുൻപിൽ മാറുന്നു.
ഭാസ്ക്കറിന്റെ അധാർമികമായ പ്രവൃത്തികളെ ന്യായീകരിക്കുകയും വീരോചിതമായി പോലും അവതരിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നതിലൂടെ, അസമത്വവും അഴിമതിയും നിലനിർത്തുന്ന ഘടനകളെ കലയിലൂടെ വിമർശിക്കാനുള്ള സാധ്യതയെ ഈ സിനിമ കൂടുതൽ ദുർബലപ്പെടുത്തുന്നു. ഭാസ്ക്കറിനെപ്പോലുള്ള വ്യക്തികളെ അവരുടെ സമഗ്രതയിൽ വിട്ടുവീഴ്ച ചെയ്യാൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന വ്യവസ്ഥാപരമായ പരാജയങ്ങൾ പരിശോധിക്കുന്നതിനുപകരം, ലക്കി ഭാസ്ക്കർ തന്റെ അനൈതികമായ പാതയിലൂടെ കൈവരിച്ച ഉയർച്ചകളിൽ ആനന്ദിക്കുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ വിശാലമായ സാമൂഹികവും ധാർമ്മികവുമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങളെ മാറ്റിനിർത്തി, ലക്കി ഭാസ്ക്കറിന്റെ ആഖ്യാനം കഥാപാത്രത്തിന്റെ വ്യക്തിഗത ചാതുര്യത്തെ മഹത്വപ്പെടുത്തുന്നു. വിമർശനത്തിൽനിന്ന് ആഘോഷത്തിലേക്കുള്ള ഈ മാറ്റം സമകാലിക സിനിമയിലെ ഒരു മോശം പ്രവണതയെയാണ് പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നത്. അവിടെ നീതിയും അനീതിയും തമ്മിലുള്ള അതിർവരമ്പുകൾക്ക് കൂടുതൽ മങ്ങലേൽക്കുന്നു.
ലക്കി ഭാസ്ക്കറിൻെ സാംസ്കാരിക അനുരണനം പ്രേക്ഷകരുടെ നിരാശകളുമായും അഭിലാഷങ്ങളുമായും ഒത്തുചേർന്നതാണ്. വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന സാമ്പത്തിക അസമത്വവും വ്യവസ്ഥാപരമായ അഴിമതിയും ജനാധിപത്യ സ്ഥാപനങ്ങളിലുള്ള പൊതുവിശ്വാസത്തിന്റെ തകർച്ചയായും അടയാളപ്പെടുത്തുന്ന ഒരു കാലഘട്ടത്തിൽ വ്യവസ്ഥിതിയെ മറികടക്കുന്ന ഒരു നായകന്റെ ശ്രമഫലങ്ങൾ നിഷേധിക്കാനാവാത്തതാണ്. തങ്ങളുടെ നിലവിലെ സാമ്പത്തികസ്ഥാനത്ത് നിന്നും മുകളിലേക്കുള്ള ചലനാത്മകതയ്ക്കായുള്ള പരമ്പരാഗത വഴികൾ അപ്രാപ്യമാണെന്ന് കരുതുന്ന ഒരു സമൂഹത്തിൽ അനീതിയെ സ്ഥാപനവൽക്കരിക്കുകയും പ്രതിനായകനെ മഹത്വവൽക്കരിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ഈ സിനിമ സമൂഹത്തിന്റെ അപചയത്തിന് കാരണമാകുന്ന പെരുമാറ്റങ്ങളെ നിയമാനുസൃതമാക്കുന്നു. അതിന്റെ കേന്ദ്രകഥാപാത്രത്തിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങളെ ആവശ്യവും പ്രശംസനീയവും ആയി രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിലൂടെ, തകർന്ന വ്യവസ്ഥിതിയിൽ അതിജീവനത്തിനും വിജയത്തിനും ധാർമ്മിക വിട്ടുവീഴ്ച ആവശ്യമാണെന്ന ആഖ്യാനത്തെ സിനിമ ശാശ്വതമാക്കുക കൂടി ചെയ്യുന്നു.
കഥപറച്ചിലിന്റെ ഒരു മാധ്യമമെന്ന നിലയിൽ സിനിമയ്ക്ക് കൂട്ടായ ബോധത്തെ രൂപപ്പെടുത്താനുള്ള അപാരമായ ശക്തിയുണ്ട്. സാമൂഹിക ധാരകളെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കാനും അനീതികളെ വിമർശിക്കാനും മാറ്റത്തിന് പ്രചോദനം നൽകാനും ഇതിന് കഴിവുണ്ട്. എന്നാൽ ലക്കി ഭാസ്ക്കറിന് ഈ സാധ്യത വളരെ കുറവാണ്. മുതലാളിത്തത്തിന്റെ അസമത്വങ്ങളെ വെല്ലുവിളിക്കുകയോ അഴിമതിയെ നിലനിറുത്തുന്ന വ്യവസ്ഥാപിത പിഴവുകളെ ചോദ്യം ചെയ്യുകയോ ചെയ്യുന്നതിനുപകരം, വ്യക്തിഗത കുതന്ത്രമാണ് വിജയത്തിനുള്ള ആത്യന്തികമായ ഉപാധി എന്ന ആശയം സിനിമ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നു. ഈ വീക്ഷണം നിരുത്തരവാദപരമായ ഒരു വ്യവസ്ഥയെ ചോദ്യം ചെയ്യാതിരിക്കുക മാത്രമല്ല, മറിച്ച് പ്രത്യക്ഷത്തിൽ അത് വിമർശന വിധേയമാക്കേണ്ടുന്ന പെരുമാറ്റങ്ങളെ സാധാരണമാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.
നേരെ മറിച്ച്, യഥാർത്ഥ കല ചിന്തയെ പ്രകോപിപ്പിക്കാനും മാനദണ്ഡങ്ങളെ വെല്ലുവിളിക്കാനും കൂട്ടായ പ്രവർത്തനത്തെ പ്രചോദിപ്പിക്കാനും ആഗ്രഹിക്കുന്നു. സാമുവൽ ടെയ്ലർ കോൾറിഡ്ജ് നിർദ്ദേശിച്ചതുപോലെ, കല ‘സമൂഹത്തിന്റെ നിയമനിർമ്മാണ സഭ’ ആയി പ്രവർത്തിക്കേണ്ട ഒന്നാണ്. സമൂഹത്തെ അത് പുരോഗതിയിലേക്ക് നയിക്കുന്നതോടൊപ്പം തന്നെ സമൂഹത്തിൽ നിലീനമായിരിക്കുന്ന പ്രതികൂലഘടകങ്ങളെ, ന്യൂനതകൾ അത് വിമർശനാത്മകമായി പ്രകാശിപ്പിക്കുകയും വേണം. അതിനാൽ അത്തരം സിനിമകൾ വിനോദ കേന്ദ്രീകൃതം മാത്രമല്ല, അവ ആത്മപരിശോധനയെ പ്രകോപിപ്പിക്കുകയും ഉത്തരവാദിത്തം ആവശ്യപ്പെടുകയും ചെയ്യേണ്ടുന്നതാകുന്നു. മാറ്റം സാധ്യമാണെന്ന് അത് പ്രേക്ഷകരെ ഓർമ്മിപ്പിക്കുകയും, പക്ഷേ അതിന് കൂട്ടായ പരിശ്രമവും ധാർമ്മിക സമഗ്രതയും ആവശ്യമാണെന്ന് ഓർമ്മപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു.
എന്നാൽ ലക്കി ഭാസ്ക്കർ അത്തരമൊരു ദർശനം പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നില്ല. ധാർമ്മികമായ ഒത്തുതീർപ്പിലേക്ക് ഭാസ്ക്കറിനെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്ന ഘടനകളെ അത് ചോദ്യം ചെയ്യുന്നില്ല, അവന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ സാമൂഹിക ചെലവുകൾ പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യുന്നില്ല. പകരം, അത് വ്യവസ്ഥാപിത പരാജയത്തിന്റെ സങ്കീർണ്ണമായ വിവരണത്തെ വ്യക്തിഗത വിജയത്തിന്റെ ലളിതമായ കഥയായി ചുരുക്കുന്നു. ഈ ന്യൂനീകരണം അൽപം പ്രശ്നമുള്ളതാണ്. കാരണം ഇത് സ്ഥാപനങ്ങളോടുള്ള പ്രേക്ഷകരുടെ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന സിനിസിസത്തെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുകയും വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ചെറുത്തുനിൽപ്പിനോ പരിഷ്കരണത്തിനോ പ്രചോദനം നൽകുന്നതിനുപകരം ഇത്തരം സിനിമകൾ ഒരുതരം രാജി ബോധം വളർത്തുകയും, തകർന്ന വ്യവസ്ഥയിൽ വിജയിക്കാനുള്ള ഏക മാർഗം അതിന്റെ അഴിമതി നിയമങ്ങൾ സ്വയം പാലിക്കുകയാണ് എന്ന വിശ്വാസത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തുപോരുന്നു.
ചിത്രത്തിന്റെ സാങ്കേതികമികവും പ്രകടനങ്ങളും പ്രശംസനീയമാണെങ്കിലും അവയ്ക്ക് അതിന്റെ ധാർമ്മികവും ആഖ്യാനപരവുമായ പോരായ്മകൾ നികത്തുവാനോ അതിന്റെ ആഴത്തിലുള്ള പ്രത്യാഘാതങ്ങളുമായി ഇടപഴകുവാനോ സാധിക്കാതെയിരിക്കുന്നത് സിനിമയുടെ പരാജയത്തെ ഉയർത്തിക്കാട്ടുന്നു. മനുഷ്യവിരുദ്ധമായ വ്യവസ്ഥാപിത ശക്തികളെ അവഗണിച്ചുകൊണ്ട് ഭാസ്ക്കറിന്റെ സ്വകാര്യ യാത്രയിൽ മാത്രം സിനിമ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നതിലൂടെ അസമത്വവും അഴിമതിയും നിലനിർത്തുന്ന ഘടനകളെ ചോദ്യം ചെയ്യാനുള്ള അവസരം അതിന്റെ ആഖ്യാനം നഷ്ടപ്പെടുത്തുന്നു. തങ്ങളുടെ സാമ്പത്തികാവസ്ഥകളിൽ അസംതൃപ്തരായി തുടരുന്നവർക്ക് താൽക്കാലിക ആശ്വാസം നൽകാൻ ഇത്തരത്തിലുള്ള കഥകൾ പ്രാപ്തമാകുന്നുവെങ്കിലും, ഇവ സമൂഹത്തിന്റെ നൈതിക അടിത്തറയെ തകർക്കുന്ന പ്രവൃത്തികളെ സാധാരണവൽക്കരിക്കുന്നതിനുള്ള സാധ്യത ഉയർത്തുന്നു.
സിനിമ പൊതുചർച്ചകളെ രൂപപ്പെടുത്താനും മാറ്റത്തിന് പ്രചോദനം നൽകാനും കഴിയുന്ന ഒരു കാലഘട്ടത്തിൽ, 'ലക്കി ഭാസ്കർ' പോലുള്ള സിനിമകൾ ഒരു ചൂഷകവ്യവസ്ഥിതിയെ വിമർശനാത്മകമായി അവതരിപ്പിക്കാനുള്ള അവസരത്തെ നഷ്ടമാക്കിയ (കലാ) സൃഷ്ടിയാണ് എന്ന് നിസ്സംശയം പറയാം. അത്തരം ആഖ്യാനങ്ങൾ താൽകാലിക കഥാർസിസ് പ്രദാനം ചെയ്യുമെങ്കിലും, അവ സമൂഹത്തിന്റെ ധാർമ്മിക അടിത്തറയെ തകർക്കുന്ന സ്വഭാവരീതികളെ തീർത്തും സാധാരണമാക്കി തീർക്കുകയും ചെയ്യുമെന്നത് ആശങ്കയുളവാക്കുന്നുണ്ട്.