നെയ്യിൽനിന്ന് ഇറച്ചിയിലേക്ക്:
അടുക്കളയുടെ ജാതിരാഷ്ട്രീയം

ഇന്ത്യൻ സമൂഹത്തിൽ അടുക്കള വെറും പാചകസ്ഥലം മാത്രമല്ല. അത് ജാതിയും ജൻഡറും എന്ന രണ്ട് ശക്തമായ നിയന്ത്രണരേഖകൾ ചേർന്നൊരുക്കിയ അധികാരത്തിന്റെ അടിത്തറയാണ്. ഭക്ഷണം എന്ന ലളിതമായ പ്രവർത്തനം തന്നെയാണ് ഈ അധികാരത്തിന്റെ മുഖ്യ ഭാഷ.

ആരാണ് പാചകം ചെയ്യുന്നത്, ആരാണ് കഴിക്കുന്നത്, ആരാണ് വിലക്കപ്പെട്ടത് എന്നതിലൂടെ സമൂഹം പ്രതിദിനമെന്നോണം ജാതിവ്യവസ്ഥയെ പുനരാവിഷ്കരിക്കുന്നു. കേരളത്തെ സാമൂഹിക പുരോഗതിയുടെ മാതൃകയായി പരിചയപ്പെടുത്താറുണ്ടെങ്കിലും അതിന്റെ അടുക്കളകളിൽ ഇപ്പോഴും നൂറ്റാണ്ടുകൾ പഴക്കമുള്ള ശുദ്ധി- അശുദ്ധി ചട്ടങ്ങളാണ് നിലനിൽക്കുന്നത്. പാചകമുറിയിൽ ആരെ പ്രവേശിപ്പിക്കണം, ആരുടെ പാത്രം വേറെ കഴുകണം, ആരോട് പങ്കിടരുത്- ഇതെല്ലാം ഇന്നും അനേകം വീടുകളിൽ അനുഷ്ഠിക്കപ്പെടുന്ന അദൃശ്യ നിയമങ്ങളാണ്. ‘ജൂത്തൻ’ എന്ന പദം ഇന്നും മലയാളത്തിൽ അശുദ്ധിയെ സൂചിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു. അതു തന്നെ ജാതിവ്യവസ്ഥയുടെ ദൈനംദിന ഭാഷയും. സ്ത്രീ ‘അടുക്കളയുടെ രാജ്ഞി’ എന്ന മിഥ്യാധാരണ സ്ഥാപിച്ചെടുക്കലും ഇതേ അധികാരഘടനയുടെ ഭാഗമാണ്. സ്ത്രീക്ക് പാചകമുറിയിൽ അധികാരമുണ്ടെന്ന ധാരണ പ്രത്യക്ഷമായിട്ടുണ്ടെങ്കിലും, യാഥാർത്ഥ്യത്തിൽ അവർ ജാതിയുടെ കാവൽക്കാരിയാണ്. ശുദ്ധി സംരക്ഷണം സ്ത്രീയുടെ കടമയായി സമൂഹം അടിച്ചേല്പിക്കുമ്പോൾ അതേ സ്ത്രീകൾ തന്നെ ആർത്തവ സമയത്ത് പാചകത്തിൽ നിന്ന് താത്കാലികമായി വിലക്കപ്പെടുന്നു, അവരെ അശുദ്ധിയായി കാണുന്നു. അതുതന്നെ അധികാരത്തിന്റെ ഇരട്ട മുഖമാണ്. ആരോട് പാചകം ചെയ്യരുത്, ആരോടാണ് ഭക്ഷണം പങ്കിടേണ്ടത് എന്നതിനെ സ്ത്രീയാണ് നിയന്ത്രിക്കുന്നത്. ഈ നിയന്ത്രണത്തിലൂടെയാണ് ജാതി തലമുറകളിലൂടെ പുനർനിർമ്മിക്കപ്പെടുന്നത്. വീട്ടമ്മയുടെ പാചകത്തിലും വിളമ്പലിലുമുള്ള ശുദ്ധിയെ കുടുംബത്തിന്റെ സാമൂഹിക സ്ഥാനത്തിന്റെ അടയാളമായി കാണുന്ന സംസ്കാരം സ്ത്രീയെ തന്നെ ബ്രാഹ്മണിക നിയന്ത്രണത്തിന്റെ ഏജന്റാക്കി മാറ്റുന്നു.

നെയ്യിൽ നിന്ന് ഇറച്ചിയിലേക്ക് മാറിയ കേരളത്തിന്റെ ഭക്ഷണപരിവർത്തനങ്ങൾ ജാതിരാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ താളങ്ങൾ വ്യക്തമാക്കുന്നു. കേരളത്തിൽ ബീഫ് നിരോധനം ഒരിക്കലും പ്രായോഗികമായിരുന്നില്ല, എന്നാൽ അതിനോടുള്ള സാമൂഹിക പ്രതികരണം അതിശയകരമായിരുന്നു. 2015-ൽ കേന്ദ്രസർക്കാർ ബീഫ് നിരോധനം മുന്നോട്ടുവച്ചപ്പോൾ, കേരളത്തിലെ കോളേജുകളും സർവകലാശാലകളും ബീഫ് ഫെസ്റ്റുകളിലൂടെ പ്രതികരിച്ചു. അതൊരു ഭക്ഷണവിരോധമല്ല, രാഷ്ട്രീയ പ്രതിരോധമായിരുന്നു. "ഞങ്ങൾ തിന്നും, പങ്കിടും” എന്ന പ്രഖ്യാപനം ബ്രാഹ്മണിക മേൽവികാരത്തോടുള്ള സാമൂഹ്യപ്രതിഷേധം തന്നെയായിരുന്നു. അതേസമയം, വിപണിയിൽ ‘നമ്പീശൻ നെയ്യ്’, ‘ബ്രഹ്മിൻ കറിപ്പൊടി’, ‘ശുദ്ധ വെജിറ്റേറിയൻ’ തുടങ്ങിയ പരസ്യഭാഷകൾ വ്യാപകമാകുന്നത്, ബ്രാഹ്മണിക ശുദ്ധിയുടെ സാമ്പത്തിക പുനർരൂപീകരണമാണ്. ഭക്ഷണം വിപണിയിലൂടെ തന്നെ ജാതിയെ പുനഃസ്ഥാപിക്കുന്നു. ‘ശുദ്ധഭക്ഷണം’ എന്ന പരസ്യവാക്ക് സാമൂഹിക വിഭജനത്തിന്റെയും ആത്മാഭിമാനത്തിന്റെയും മറയിലൊളിച്ചിരിക്കുന്ന സാമ്പത്തിക തന്ത്രമാണ്. മതം രാഷ്ട്രീയത്തിലൂടെ മാത്രമല്ല, മാർക്കറ്റിംഗിലൂടെയും വീട്ടിലേക്കും അടുക്കളയിലേക്കും കടന്നുവരുന്നു. ‘ശുദ്ധം’ എന്നതിനെ ബ്രാൻഡ് മൂല്യമായി മാറ്റുന്ന വിപണി, ജാതിവ്യവസ്ഥയുടെ ആധുനിക മുഖമാണ്.

ഡോ. ബി.ആർ. അംബേദ്കർ പറഞ്ഞതുപോലെ, ബീഫ് നിരോധനം മതചട്ടമല്ല, അത് തൊഴിൽരംഗത്തെ സാമൂഹ്യ ആർത്ഥിക നിയന്ത്രണമാണ്. 19-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ബ്രാഹ്മണിക പശുപൂജയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ദലിതരും മുസ്ലീങ്ങളും ഏർപ്പെട്ടിരുന്ന തോൽവ്യവസായം, ഇറച്ചിവിൽപ്പന, കന്നുകാലിവ്യാപാരം തുടങ്ങിയ തൊഴിൽമേഖലകൾ അശുദ്ധം എന്ന് മുദ്രകുത്തി ഇല്ലാതാക്കി. ഇന്നും അത് തുടരുന്നു. നാഷണൽ ക്രൈം റിക്കോർഡ് ബ്യൂറോയുടെ കണക്കുകൾ പ്രകാരം, 2015 മുതൽ 2023 വരെ ബീഫുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അക്രമങ്ങളിൽ 86 ശതമാനം ഇരകളും മുസ്ലീങ്ങളോ ദലിതരോ ആയിരുന്നു. ഭക്ഷണത്തിന്റെ പേരിൽ നടക്കുന്നത് മതമല്ല, ജാതിയുടെയും വർഗ്ഗത്തിന്റെയും രാഷ്ട്രീയ നിയന്ത്രണമാണ്.

ഭക്ഷണം വെറും ആഹാരമല്ല, അത് വ്യക്തിയുടെ സാമൂഹ്യസ്ഥാനം നിശ്ചയിക്കുന്ന അടയാളമാണ്. അർജുൻ അപ്പദുരൈ പറയുന്നതുപോലെ, പാചകം തന്നെ സാമൂഹ്യക്രമത്തിന്റെ പ്രതിഫലനമാണ്. പാചകപുസ്തകങ്ങൾ പോലും സമൂഹത്തിന്റെ ജാതിവ്യവസ്ഥ, ജൻഡർ നിയമങ്ങൾ എന്നിവയുടെ പ്രതീകമാണ്. ഗോപാൽ ഗുരു എഴുതുന്നതുപോലെ, പാചകം ചെയ്ത ഭക്ഷണം തന്നെ അഭിമാനത്തിന്റെയും ലജ്ജയുടെയും പ്രതീകമാകുന്നു. ആരുടെ കൈയ്യിൽ നിന്നുള്ളതാണ് എന്ന് നോക്കിയാണ് അതിന്റെ മൂല്യം സമൂഹം നിശ്ചയിക്കുന്നത്. ദലിത് സാഹിത്യത്തിലും ഭക്ഷണം പ്രതിരോധത്തിന്റെ ശക്തമായ ഭാഷയായി തെളിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ഓംപ്രകാശ് വാൽമീകിയുടെ ജൂത്തൻ എന്ന ആത്മകഥയിൽ, ‘തൊട്ടതുകൊണ്ട് അശുദ്ധമായ ഭക്ഷണം‘ എന്ന ആശയത്തെ അദ്ദേഹം നിശിതമായി ചോദ്യം ചെയ്യുന്നു. ‘അശുദ്ധഭക്ഷണം’ എന്നു മുദ്രകുത്തിയതിനെ ദലിത് എഴുത്തുകാർ അഭിമാനത്തിന്റെ ചിഹ്നമാക്കി മാറ്റുന്നുണ്ട്.

ഭക്ഷണത്തിൽനിന്ന് പുറത്താക്കപ്പെട്ടവരായിരുന്നു പിന്നീട് അതിനെ പ്രതിരോധത്തിന്റെ ആയുധമാക്കിയത്. ഇതുപോലെ, ഭക്ഷണത്തിന്റെ സാമൂഹിക- രാഷ്ട്രീയ വശം മനസിലാക്കാതെയൊരു സമത്വസമൂഹം രൂപപ്പെടാനാവില്ല.

കേരളത്തിലെ ഗ്രാമങ്ങളിലേക്കു പോലും നോക്കുമ്പോൾ, ഒരു സമൂഹം ഭക്ഷണത്തിൽ സമത്വം അംഗീകരിക്കാതിരിക്കുമ്പോൾ അവിടെയുള്ള പുരോഗതിയും വെറും പൊരുളില്ലാത്ത മുദ്രാവാക്യമായി മാറുന്നുവെന്ന് മനസ്സിലാകും. സ്കൂൾ മിഡ് ഡേ മീലുകളിലും ക്ഷേത്രാനുഷ്ഠാനങ്ങളിലും ആരാണ് പാചകം ചെയ്യുന്നത് എന്ന ചോദ്യമുയരുന്നതുതന്നെ മതേതരത്വത്തിന്റെ പരാജയമാണ്. ‘ഭക്ഷണം’ എന്ന വിഷയത്തിൽ പോലും ജാതി, മതം, ജൻഡർ എന്നീ ഘടകങ്ങൾ അത്രയും ശക്തമായി നിക്ഷിപ്തമാകുമ്പോൾ, അതിനെ ചോദ്യം ചെയ്യാതെ നടത്തുന്ന പുരോഗതിയൊന്നും യഥാർത്ഥ പരിഷ്കാരമല്ല.

ഇന്നത്തെ ഇന്ത്യയിൽ ഭക്ഷണം തന്നെ രാഷ്ട്രീയ വിഷയമായി മാറിയിരിക്കുന്നു. ‘ഗോ രക്ഷ’ എന്ന പേരിൽ നടക്കുന്ന ഗുണ്ടാ ആക്രമണങ്ങളും ബീഫ് നിരോധന നിയമങ്ങളും മതപരമായ ആഹാരനിയന്ത്രണങ്ങളുമെല്ലാം ബ്രാഹ്മണിക അധികാരത്തിന്റെ പുനരാവിഷ്കാരമാണ്. അതേ സമയം, ഭക്ഷണം തന്നെയാണ് ഈ അധികാരത്തോടുള്ള ഏറ്റവും ശക്തമായ പ്രതിരോധഭാഷയുമാകുന്നത്. സമൂഹഭോജനങ്ങൾ, ബീഫ് ഫെസ്റ്റുകൾ, ദലിത് ബഹുജന പാചകശാലകൾ- ഇവയൊക്കെ അടുക്കളകളുടെ മതിലുകൾ പൊളിച്ച് സമത്വത്തിന്റെ രുചി പങ്കിടുന്ന പുതിയ രാഷ്ട്രീയ ചലനങ്ങളാണ്. അടുക്കളയുടെ രാഷ്ട്രീയവും അതിലെ ഭക്ഷണഭേദഗതികളും നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നത് ഒരേ കാര്യം: അധികാരം വലിയ സ്ഥാപനങ്ങളിലല്ല, ചെറുതായി തോന്നുന്ന ദൈനംദിന പ്രവർത്തനങ്ങളിലാണ് നിക്ഷിപ്തമാവുന്നത്.

നെയ്യ്, ചോറ്, ഇറച്ചി, പാത്രം, സ്പർശം- ഇവയൊക്കെ സാമൂഹിക സ്ഥാനത്തിന്റെയും അധികാരത്തിന്റെയും കോഡ് ഭാഷകളാണ്. ‘ശുദ്ധി’ എന്ന വാക്ക് മതപാരമ്പര്യത്തിന്റേയും ജാതിയുടെ അടിക്കുറിപ്പായി പ്രവർത്തിക്കുമ്പോൾ, അതിനെ തകർക്കുന്നതിന്റെ ആരംഭം അടുക്കളകളിൽ നിന്നാണ്. ഭക്ഷണം പങ്കിടൽ വെറും സൗഹൃദമല്ല, അത് അധികാരത്തോടുള്ള എതിർപ്പാണ്. അടുക്കളയുടെ മതിലുകൾ പൊളിക്കുന്നതെന്നത് ആചാരപരമായ പരിഷ്കാരമല്ല, അത് സാമൂഹിക നീതിയുടെ അടിത്തറയാകണം. ഭക്ഷണം ഒരു അവകാശമെന്ന നിലയിൽ തിരിച്ചുപിടിക്കുമ്പോഴാണ് ജാതിയിലും ജൻഡറിലും അധിഷ്ഠിതമായ അടുക്കളയുടെ ചങ്ങലകൾ യഥാർത്ഥത്തിൽ പൊളിയുന്നത്.